Stripgeschiedenis
Jan van Haasteren
'Baron van Tast" (Pep #20, 1974).
Jan van Haasteren is een Nederlands tekenaar die humoristische strips heeft gemaakt voor talloze uitgaven, waarvan 'Baron van Tast' (1972-1975) waarschijnlijk de bekendste is. Hij staat echter vooral bekend om zijn grote en drukbevolkte tekeningen die voor talloze posters en legpuzzels gebruikt zijn. Zijn werk wordt gekarakteriseerd door de grote hoeveelheid (visuele) grappen en absurditeiten.
Jonge jaren en vroege carrière
Van Haasteren werd op 24 februari 1935 in Schiedam geboren als de oudste van drie zonen en groeide tijdens de Tweede Wereldoorlog op. Na de oorlog studeerde hij eerst aan de technische school, waar hij opgeleid werd tot huis- en decoratieschilder. Hij studeerde vervolgens publiciteit en advertentie aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Alhoewel hij al een onverbeterlijke grappenmaker was studeerde hij toch met gemak af. Nadat hij zijn militaire dienstplicht had vervuld begon hij zijn carrière bij het kleine Rotterdamse advertentiebureau Grijseels, alvorens hij een baan strikte bij het grotere agentschap Nijgh & Van Ditmar. In zijn vrije tijd deed hij zijn eerste stappen als stripauteur toen hij Loek van Delden assisteerde bij de krantenstrip 'Smidje Verholen'.
'Kappie en het Bollejong'.
Toonder Studio's
In 1962 sloot hij zich aan bij de Marten Toonder Studio's, waar hij aanvankelijk op de animatie-afdeling werkte. Hij werd uiteindelijk bij de stripproductie betrokken. Tussen 1963 en 1966 bestond zijn werk voornamelijk uit het tekenen van Marten Toonders krantenstrip 'Kappie'. Via Toonder illustreerde hij ook vele verhalen voor tijdschriften met gelicenseerde personages van De Geïllustreerde Pers. Zo tekende hij tussen 1965 en 1969 om de week een verhaal met Walt Disney's 'Hiawatha' voor Donald Duck, terwijl zijn collega Jan Steeman om de andere week een 'Grote Boze Wolf' leverde. Hij tekende in 1966 ook diverse 'Hiawatha' gagpagina's voor het vrouwenblad Margriet. Van Haasteren tekende verder tussen 1967 en 1969 ook nog enkele verhalen waarin 'De Grote Boze Wolf' de hoofdrol speelde, evenals strips met Hanna-Barbera figuren als 'De Steenrakkertjes' ('Cave Kids'), 'De Flintstones' en 'De Jetsons' voor het stripblad De Flintstones. De scripts voor deze producties werden grotendeels door Andries Brandt en Patty Klein verzorgd.
'Hiawatha' verhaal in Donald Duck #48, 1966.
Joop Geesink
Van Haasteren verliet Toonder in 1966 en sloot zich bij de studio van Joop Geesink aan. Daar werkte hij aan een strip die op de televisiepoppenserie 'Rick de Kikker' was gebaseerd en in Heintje, het stripblad van supermarktketen Albert Heijn, gepubliceerd werd. De strip stond onder supervisie van Frits Kloezeman en werd in samenwerking met inkter Ton Beek gemaakt. Van Haasteren illustreerde ook een boek met het personage, getiteld 'Rick en de gestolen gemeentekas' (1967).
Erik en Opa
Toen hij vanaf 1967 als freelancer aan de slag ging bleef de Toonder Studio's één van zijn vaste klanten. Hij schiep samen met Patty Klein 'Bartje en Opa' dat tussen 1967 en 1970 in huis-aan-huisbladen uit Amsterdam en tussen 1970 en 1971 in Den Haag werd gepubliceerd. Als één van de eerste Nederlandse familiestrips werd het tussen 1974 en 1980 onder de titel 'Erik en Opa' in Jippo van uitgeverij Malmberg verder gezet. In 1968 nam Van Haasteren enkele jaren de grappige dierenstrip 'Polletje Pluim' van Dick Matena over in Prinses. Hij deed ook veel reclamewerk via agentschappen als Art Connection van Elly op de Weegh en Archer Art van Eddie Archer.
'Erik en Opa' (1976).
Andere strips
In 1969 tekende hij de ietwat absurde en bovennatuurlijke Toonder-krantenstrip 'Horre, Harm en Hella' in samenwerking met Thé Tjong Khing. De strip werd voorheen door de Spaanse tekenaar Juan Escandell getekend en later door Georges Mazure voortgezet. De verhalen werden door Andries Brandt en Patty Klein geschreven en in De Telegraaf gepubliceerd. Van Haasteren werkte vanaf 1970 tot 1972 opnieuw samen met Brandt voor De Telegraaf als tekenaar van 'Aafje Anders', een strip over een avontuurlijk meisje in Amsterdam. Het tekenwerk werd later door Robert Hamilton en Richard Klokkers overgenomen. Van Haasteren tekende verder vijf verhalen van Marten Toonders 'Panda' strip en maakte verder promotioneel werk voor Joop Geesinks 'Loeki de Leeuw'.
'Aafje Anders'.
Baron van Tast
Jan van Haasteren was tussen 1972 en 1975 present in het stripblad Pep van De Geïllustreerde Pers. Hij begon er met de absurde reeks over de hallucinerende 'Baron van Tast tot Zeveren', waarin niets is wat het lijkt. Het was de eerste strip waarin Van Haasteren zijn karakteristieke achtergrondgrapjes verborg, zoals haaienvinnen en snorkels die uit de grond komen, glurende ogen, valse tanden, mysterieuze handen en monsters. Voor de scripts kreeg hij hulp van Renee van Utteren, Lo Hartog van Banda, Patty Klein en Frits van der Heide. Hij maakte ook 'Voortvluchtig' (1973), een gagstrip over een ontsnapte gevangene die door een gevangenisbewaker wordt achtervolgd. Samen met Patty Klein maakte hij in 1974 het laatste verhaal van 'De Argonautjes', een strip die door Dick Matena en Lo Hartog van Banda was begonnen.
'Tinus Trotyl'.
Strips in de jaren 1970
Hij keerde ook terug in Donald Duck met twee verhalen waarin Wim Meuldijks creatie 'Ketelbinkie' (1973-1974) de hoofdrol speelde. Deze werden nadien overgenomen door Jan van der Voo, terwijl Van Haasteren twee verhalen met het personage 'Oom Arie' ('Oom Arie op Safari' en 'Bombarie om Balthasar') tekende. Beiden werden door Frits van der Heide geschreven en in 1974 gepubliceerd. Een derde verhaal door Cees de Groot werd begonnen, maar nooit voltooid of gepubliceerd. Voor Sjors bedacht Van Haasteren de strip 'Tinus Trotyl', een personage met een zieke fascinatie voor explosieven. De scripts werden vanaf 1974 door Philip Sohier geschreven met assistentie van Patty Klein. De strip werd in Eppo verder gezet nadat Pep en Sjors in 1975 tot dit nieuwe blad fuseerden. Van Haasteren tekende voor Eppo ook 'De Stuntels' in samenwerking met Toon van Driel (1978) en zijn laatste nieuwe stripproject, 'Brian en de Brainbox' (1985), gebaseerd op een script van David Ireland.
'Voortvluchtig' (Pep #6, 1973)
Door de jaren heen heeft Van Haasteren veel met scenariste Patty Klein samengewerkt. Afgezien van de voorheen vermelde producties bedachten ze 'Ole en Kreutel' voor de Vecomijkrant en, in opdracht van Geesink Productions, een reeks verhalen onder de titel 'Zij Maakten Geschiedenis' voor de TV show NOS Kiosk. Tussen 1978 en 1987 publiceerde KRO Gids hun strip 'Sjaak en Oom George' over een jongen en zijn oom, die uitvinder is.
'Sjaak en Oom George' (1985)
De Vrije Balloen
Van Haasteren en Klein waren in 1975 ook de initiatiefnemers tot het satirische blad De Vrije Balloen. Grotendeels gelanceerd uit ontevredenheid over de afschaffing van diverse reeksen na de fusie tussen Sjors en Pep tot Eppo, bood dit blad haar medewerkers volledige artistieke vrijheid. Dit resulteerde in meer experimentele en volwassen stripverhalen door Robert van der Kroft, Jan Steeman, Thé Tjong-Khing, Andries Brandt en natuurlijk Jan van Haasteren, die vaak de pseudoniemen Harold Hurry en Jean Pion gebruikte voor deze verhalen. Van Haasteren bedacht ook de mascotte voor het blad, de kleine duivel Tobias Quitentpreut. Het team werd voor de productie bijgestaan door Jans broer Herman en door Hans van den Boom voor de financiën. Later sloten ook andere tekenaars zich aan, zoals Willy Lohmann, Harry Balm, Gerrit de Jager, Wim Stevenhagen, Eric Schreurs, Paul Schindeler en Paul Bodoni. Het laatste nummer verscheen in 1981.
Twee cover-illustraties voor De Vrije Balloen. Op de eerste staat minister-president Dries van Agt als karikatuur afgebeeld.
Advertentiewerk en puzzels
Van Haasteren heeft verder als advertentie-illustrator gewerkt en vooral zijn drukbevolkte posters werden overbekend. De eerste maakte hij voor Bokma citroenjenever. De posters waren zo'n succes dat bordspelenmaker Jumbo hem vroeg om soortgelijke illustraties voor een reeks legpuzzels te maken, die hem internationale faam zouden bezorgen. Van Haasteren heeft een honderdtal puzzels voor Jumbo gemaakt, die zich allen op verschillende locaties afspelen en tussen de 150 en 5.000 stukken variëren. De vele achtergrondgrappen uit zijn 'Baron van Tast' strip keerden terug en hij voegde er vele extra toe. Behalve de haaienvinnen, handen en ogen laten veel van de puzzels ook Sinterklaas en een cameo van de tekenaar zelf zien. Alhoewel hij al in de 80 is maakt Jan van Haasteren nog altijd drie puzzels per jaar in zijn atelier in het Noord-Hollandse Bergen. Om de vraag voor meer puzzels bij te houden opende Jumbo in 2013 Studio Jan van Haasteren om de productie te verzekeren. Verbonden tekenaars zijn Rob Derks en Dick Heins.
De Crazy Casino puzzel, Jan van Haasterens persoonlijke favoriet.
Erkenning
Tijdens de Stripdagen in Houten, op 30 september 2006, wonnen hij Jan Van Haasteren, Jan van Reek en Raymond Bär van Hemmersweil de Bulletje & Boonestaak Schaal. In 2013 werd hij tot Ridder van Oranje-Nassau geslagen vanwege zijn bijdragen tot de Nederlandse stripcultuur en zijn inspirerende rol voor stripauteurs en illustratoren. In 2021 won Jan Van Haasteren de P. Hans Frankfurtherprijs, als hoofd van Studio Van Haasteren, samen met zijn assistenten Dick Heins en Rob Derks.
Hij was in september 2016 gastredacteur voor de tweede editie van de StripGlossy bij Uitgeverij Personalia en bij die gelegenheid maakte hij twee nieuwe verhalen met 'Baron van Tast', vanzelfsprekend in samenwerking met Patty Klein.
Zelfportret van de achterkaft van het Tinus Trotyl album.