Stripgeschiedenis

Tina deel 3 - modernisering en vernieuwing (2008-heden)

Covers van Tina 29 van 2008 (vlak voor de verjonging) en Tina 10 van 2012.

Overgang naar Duck
Alle moderniseringen ten spijt, bleef de oplage van Tina dalen, in 2008 stond de teller zo rond de 40.000. Een trend die overigens de hele tijdschriftenmarkt tergde. Uitgever Sanoma stond voor het dilemma om de titel Tina op te doeken of om tot een andere oplossing te komen. Er werd gekozen voor het laatste, met als gevolg dat de gehele Tina-redactie, op een enkele medewerker na, werd ontslagen, waarna het tijdschrift werd ondergebracht op de redactie van het weekblad Donald Duck. Daar was men immers gespecialiseerd in de productie van strips. Een pijnlijke oplossing voor veel medewerkers die jarenlang met liefde voor Tina hadden gewerkt, maar uiteindelijk de redding van het merk. De redactionele leiding van de nieuwe Tina kwam te liggen bij de hoofdredactie van Donald Duck, bestaande uit Thom Roep en Joan Lommen.

Terwijl Roep zich bezighield met de beoordeling van scenario's en het opzetten van nieuwe strips, kwam de hoofdverantwoordelijkheid voor Tina bij Lommen te liggen. De gehele inhoud en werkwijze gingen op de schop, waarbij gebruik werd gemaakt van de vaste letteraars, inkleurders en vormgevers van Donald Duck. Om het blad levensvatbaar te houden werd de doelgroep verlaagd van pubermeiden naar meisjes van 8 tot 12 jaar. Art director Ellen Hagenaars gaf het blad een strakker design en het pagina-aantal werd verhoogd van 40 naar 52 pagina's. Op de cover stonden niet langer lezeressen maar populaire sterren van het moment. Ook de vaste Duck-redacteuren werden ingezet voor de stripproductie van Tina. Uiteindelijk was het voormalig Duck-webredacteur Bas Schuddeboom die vanaf 2012 als algemeen stripredacteur de coördinatie van de Tina-strips voor zijn rekening nam.

Een deel van de Tina-redactie met de hoofdrolspelers van de Nick & Simon-strip. Van boven naar beneden en van links naar rechts: Mariella Manfré, Joan Jommen, Tess Dumitru, Britt Sijtsma, Yvette Hoogenboom, Simon, Saskia Jonker, Nick, Anniek Kruijer (stagiaire), Kristel van den Brink. Naast de trap: Ellen Hagenaars.

Strips na 2008
Uit budgetoverwegingen werd besloten om Tina voor een groot deel over te laten gaan tot herplaatsing van oude strips. Dit bleek uiteindelijk niet haalbaar; reeksen als 'Eduard & Emily' waren te gedateerd geworden voor een tijdschrift dat als geen ander moest inspelen op de tijdgeest. In plaats daarvan werden meerdere internationale stripbronnen aangeboord. De rol van Ballon Media als leverancier van Franco-Belgische strips werd groter, wat populaire stripreeksen opleverde als 'Sisters' (door William Maury en Christophe Cazenove, sinds 2010) en 'Dance Academy' (door BeKa & Crip, sinds 2009). Het Franse stripfonds van Miss Jungle (onderdeel van uitgeverij Steinkis) werd de bron voor de wekelijkse vervolgstrip, met veelal op manga geïnspireerde tekeningen, en bij de Duitse uitgevers Ehapa en Blue Ocean Entertainment werden fotostrips besteld. In 2016 en 2022 werden opnieuw eigen fotostrips gemaakt naar scenario's van Annet Jacobs met storyboards van Bas Schuddeboom en geproduceerd door Willemijn Swarte en Ellen Hagenaars. Via Wavery Productions werd de klassieke Amerikaanse krantenstrip 'Ponytail' (in Tina bekend als 'Madelief') een bekende verschijning in het blad, vertaald en bewerkt door Thom Roep.

René Bergmans liet zijn popgroep SfinX uiteraard ook elk jaar optreden op de Tina-dag (Tina 34, 2012).

Qua eigen strips bleven 'Noortje', 'Suus & Sas' en 'Roos' vaste waarden in Tina, maar er werd verder afgezien van de losse, complete verhalen. Recentelijk opgestarte stripreeksen bleven behouden, zoals de avonturen van de popgroep 'SfinX' (2007-2021) door René Bergmans en Robbert Damen (maar later op tekst van René zelf) en de paardenreeks 'Lucky Girls' (2007-2014) van Lucienne van Ek en Peter FitzVerploegh. Als gevolg hiervan kwam na bijna 35 jaar een einde aan de samenwerking met Creaciones Editoriales. Voor nieuwe stripreeksen werd gebruikgemaakt van de in Barcelona gevestigde Comicup Studio, die al veelvuldig voor Donald Duck werkte.

De manegesoap 'Lucky Girls' van Lucienne van Eck en Peter FitzVerploegh is een van de weinige paardenstrips die voor Tina zijn gemaakt (Tina 46, 2010).

Onder supervisie van Roep en Lommen werd een aantal nieuwe stripreeksen opgezet. Zo ontstonden 'Karlijn, Catootje en de Ouders' (2010-2022), een spin-off van 'Jan, Jans en de kinderen' uit Libelle, en een stripreeks rond de Volendamse popsterren 'Nick en Simon' (2010-2013). Later werd als vervanging van 'Lucky Girls' de strip 'Emme's Dierenwereld' (2014-2016) opgestart, geschreven door Lucienne van Ek. Voor deze producties lag het tekenwerk bij Comicup-tekenaars als Joan Espinach, Sergio Garrido, Josep Nebot, Carmen Perez en Rafa Ruiz. Regelmatige schrijvers waren oudgedienden als Frank Jonker en Ruud Straatman, maar ook de nieuwkomers Dorith Graef, Saskia Janssen, Carolijn Leisink, Herman Roozen en Jan Vijver. Daarnaast leverden redactieleden als Thom Roep, Bas Schuddeboom, Jos Beekman en Ferdi Felderhof scenario's.

Nick en Simon als stripfiguren in Tina 50 van 2010 (tekeningen van Carmen Pérez & Rafa Ruiz).

Een nieuwe Tina
De verjonging van de doelgroep en de veranderde stripsmaak nodigden ook uit om Tina een nieuwe mascotte te geven. 'Tina en Debbie' was als titelstrip sinds 1974 het uithangbord van het weekblad, maar inmiddels wel wat verouderd. Bovendien speelden de avonturen zich af in de volwassen modewereld, terwijl de lezeressen in de basisschoolleeftijd waren. De laatste jaren was de strip getekend door Edmond, op tekst van oud-hoofdredacteur Kitty Smit, die hiervoor sinds 1997 diverse pseudoniemen gebruikte, zoals Kian-Sú, Karin Fytts, Lucy Kettenini (met Lucienne van Ek), Frank Titsy en Hannie Smitman. In 2010 verscheen de laatste aflevering en werd een overbruggingsperiode ingelast todat de twee oude helden waren vergeten.

In 2017 kregen Tina-abonnees een extra Tina, waarin werd teruggeblikt op vijftig jaar Tina. Voor de cover werd de tekening van eerste Tina uit 1967 nagemaakt met het stripfiguur Tina. De tekening is van Carmen Pérez met full-color inkleuring van Wilma Leenders.

In 2011 werd Roos-tekenaar Jan Vriends gevraagd om een nieuwe Tina te ontwikkelen. Op de Tina-dag van 2013 werd het nieuwe personage feestelijk gepresenteerd. Tina Schrijver (voluit Christina) is groot Tina-fan, wiens ouders voor Tina werken; moeder Patty als redacteur, vader Jan als striptekenaar. Wanneer de rest van de redactie om uiteenlopende redenen uitvalt, gaat Tina samen met haar vrienden Puck en Fabio vanuit de garage helpen met het maken van hun favoriete weekblad. Zo ontstond een echte redactiestrip, waarin handig kon worden ingespeeld op de inhoud van het blad. Ook waren er genoeg subtiele verwijzingen naar de echte Tina en haar geschiedenis. Net als haar voorganger heeft Tina Schrijver een grote bos rode krullen. De namen van haar ouders zijn een eerbetoon aan de Noortje-makers en de strenge uitgeefster Joan is een knipoog naar de (overigens veel minder strenge) hoofdredacteur Joan Lommen. Voor Puck en Fabio kwam de inspiratie dan weer meer uit de persoonlijke omgeving van bedenker Jan Vriends.

Tina en haar vrienden Puck en Fabio gaan helpen met het maken van Tina (Tina 38, 2013). Tekeningen van Jan Vriends en Carmen Pérez.

Er werd overeengekomen dat Jan Vriends de strip in het eerste jaar zou schrijven en schetsen, waarna het inktwerk (en uiteindelijk het hele tekenwerk) kon worden uitbesteed aan Studio Comicup in Spanje, meerbepaald Carmen Pérez en haar zoon Ruben Montoya. Zoals gebruikelijk was bij Disney-strips, en wat nu ook bij andere Tina-producties werd toegepast, schreven diverse scenaristen mee aan de wekelijkse grappen. Stripredacteur Bas Schuddeboom en Wilma van den Bosch, tekenaar bij de Disney-tekenstudio, maakten daarnaast cartoons voor op de Post-pagina. Voor commerciële uitingen werd bovendien door Carmen Perez een iets oudere versie van het figuurtje Tina ontwikkeld, waarvoor een lossere schetsstijl werd gebruikt. Uiteindelijk verloor de Tina-strip hiermee haar consistentie en in 2017 werd Jan Vriends weer gevraagd om de hele productie op zich te nemen.

Covers van Tina 21 uit 2017 en van de speciale Tina die abonnees bij editie 12 van 2020 kregen. Hierin werden de stripmakers in het zonnetje gezet. De covertekening is van Jan Vriends, die de Tina-strip inmiddels weer voor zijn rekening neemt.

Crossmediaal merk
Doordat papieren tijdschriften te maken bleven hebben met dalende oplagen, zette uitgever Sanoma zijn titels in de markt als zogenaamde "360-gradenmerken". Naast printuitgaven was er grote aanwezigheid op andere kanalen, zoals social media, evenementen en merchandise. In 2012 verscheen het Tina Shop Spel in de winkel, en vanaf het jaar erop volgde de jaarlijkse Tina Agenda. De Tina-dag werd uitgebreid naar twee dagen en in samenwerking met Vinea werden enkele Tina Vakantiekampen georganiseerd. Behalve de eigen website Tina.nl werd de online aanwezigheid uitgebreid naar de opkomende social media-kanalen. Door de jaren heen wist Tina de doelgroep te vinden op Hyves, Facebook, Instagram, Snapchat en TikTok. Via het eigen kanaal TinaTV is Tina volop actief op YouTube. Sinds 2013 hebben al vele Tina-vloggers de revue gepasseerd, te beginnen met beautyvlogger Robin en tekenvlogger Imke, die ook het Tina Weekjournaal presenteerde. Daarnaast verscheen Imke van Leeuwen in het blad met haar eigen knutselrubriek en als personage in de door Jan Vriends geproduceerde fotostrip 'Imke's Tekenavonturen' (2017). Al jaren produceert Tina's online team - bestaande uit achtereenvolgens Yvette Hoogenboom, Britt Severin en Daimy Weber - voor TinaTV diverse series met een steeds wisselende groep vloggers, dat het "Tina Sterrenteam" wordt genoemd.

In Tina 5 van 2022 waren de Tina-vloggers Gioia, Anique en Madelief voor een keer gasthoofdredacteur van het weekblad. Ze verschenen ook in de strip 'Suus & Sas' van Gerard Leever.

Ook de zussen Mylène en Rosanne waren jarenlang bekende gezichten op Tina's YouTube-kanalen. In 2017 hadden ze zelfs een rol in 'Tina de Musical', een door Homemade Productions gemaakte show met een script van Dick van den Heuvel, ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het tijdschrift. Door het hele land werden audities gehouden voor de rollen van Tina, Puck en Fabio, die in elk deel van Nederland weer door andere jonge acteurs werden gespeeld. De overige rollen werden vervuld door meer ervaren theateracteurs, waaronder Annick Boer, Mariska van Kolck, Alexandra Alphenaar en Theun Plantinga. Tina kreeg hiervoor de Mercure Award voor "Merkinnovatie van het Jaar".

In 2015 kreeg Tina de nieuwe ondertitel "Altijd 'n feestje!" en vond de eerste editie van het Tina Festival plaats. Om dat te vieren werd in samenwerking met de zangeressen Sarah & Julia de single 'Here come the girls' uitgebracht op de verschillende online kanalen. De videoclip was een groot #Tinafeestje waarin ook bekende sterren en Tina-vloggers optraden. In januari 2022 verscheen op Spotify het nieuwe Tina-liedje 'Vieren met jou', gezongen door Anique uit Tina's Sterrenteam, met een bijbehorend dansje op TikTok.

Laatste 'Noortje' getekend door Jan Steeman. Gepubliceerd in Tina 38 van 2017. In de laatste periode werd de strip getekend door zijn zoon Lucas.

Afscheid
Van oudsher is Tina een blad met een groot redactioneel verloop. Redactieleden verlaten de titel doorgaans na enkele jaren om elders hun carrière voort te zetten, in de hoogtijdagen van de VNU en Sanoma vaak bij een van de andere bladen binnen het bedrijf. Stripmakers zijn meestal meer honkvast. Met name Patty Klein en Jan Steeman waren decennialang een stabiele factor in het blad. In 2015 werd met een speciale editie nog het veertigjarig jubileum van hun stripdochter Noortje gevierd. Tot op respectabele leeftijd hebben Patty en Jan gezamenlijk hun strip voor Tina kunnen maken, totdat Jan in 2017 door nierfalen het tekenwerk moest overdragen aan zijn zoon Lucas. Een jaar later moest Patty Klein eveneens om gezondheidsredenen haar werk voor Tina opgeven, waarna Frank Jonker nog enkele Noortjes schreef. Noortjes stripouders overleden vrij kort na elkaar, in 2018 en 2019, waarna Tina overging op het herplaatsen van oude afleveringen.

Sinds eind 2021 moet de Tina-redactie het ook nog eens stellen zonder langdurig medewerkster Holly Holsboer, die na meer dan veertig trouwe dienstjaren met pensioen ging. Holly begon haar carrière in de creatieve hoek, maar was uiteindelijk vele jaren Tina's office manager en redactiesecretariaat. Ondanks constant wisselende redactiesamenstellingen was zij decennialang een stabiele waarde binnen de redactie en daardoor Tina's geweten en historisch besef. Hoewel haar werk zich achter de schermen afspeelde, mag Holly's rol in de geschiedenis van Tina niet onderschat worden.

Gastoptreden van Tina-medewerkster Holly Holsboer in de strip 'Nena's Vlog' van Bas Schuddeboom en Dorith Graef (Tina 48, 2021). Dit ter gelegenheid van haar pensioen. Op haar T-shirt de gevleugelde uitdrukking die alle oud-redactieleden zullen onderschrijven: "Eens een Tina, altijd een Tina!"

Strips met persoonlijkheid
In de loop van de jaren 2010 werd ook gaandeweg afscheid genomen van een andere langdurige traditie: strips geproduceerd in studioverband. De redactie ervaarde een groot verschil tussen de strips die afkomstig waren van één stripmaker - zoals 'Suus en Sas' van Gerard Leever en 'Roos' van Jan Vriends - en de strips met wisselende scenaristen en tekenaars, zoals 'Emme's Dierenwereld' en 'Karlijn'. Er werd besloten om zo veel mogelijk te gaan werken met all-round stripmakers. Behalve dat de nieuwe strips zo meer "ziel" kregen, hoefde de stripredacteur ook niet langer op te treden als coördinator tussen losse scenaristen, de tekenstudio, inkleurders en de letteraar. Om de stopgezette reeks 'Emme's Dierenwereld' te vervangen werd Robbert Damen door de redactie gevraagd om een nieuwe strip te bedenken over een kroonprinses die eigenlijk een gewoon meisje zou willen zijn. Dit werd de lichtelijk rebelse 'Prinses Simone' - kroonprinses van het staatje Eenderland - die in de eerste Tina van 2017 werd geïntroduceerd.

'Prinses Simone'.

Zoals gezegd werd rond dezelfde tijd ook 'Tina' een solo-productie van Jan Vriends, en werd gekozen om 'Noortje' niet te laten voortzetten door een nieuw auteursteam. In plaats daarvan kwamen in 2019 het intern gemaakte 'Nena's Vlog' door Bas Schuddeboom en Dorith Graef - over een stuntelig vlogmeisje - en 'Lotta' van Marloes de Vries, over een meisje dat alles op haar eigen manier doet. Ook 'Lotta' is een strip die sterk de persoonlijkeid van de maker draagt; Marloes put voor de wekelijkse grappen veel uit haar eigen jeugdervaringen. Wanneer de popgroep 'SfinX' zijn laatste stripoptreden heeft gegeven, werd begin 2022 'Casa Kiki' gelanceerd, een nieuwe stripreeks over een Nederlands gezin dat in Italië een hotel gaat runnen, gemaakt door Margreet de Heer en haar man Yiri T. Kohl. In 2022 kwam ook een (voorlopig) einde aan de in Spanje getekende Karlijn-strip, die in Tina om en om verscheen met oude afleveringen van 'Jan, Jans en de kinderen' uit Libelle. De vrijgekomen ruimte werd gereserveerd voor jonge (strip)makers, die gedurende zes weken een eigen strip voor Tina mogen maken.

Na twee jaar uitstel door de COVID-19 lockdowns vond op 17 en 18 september 2022 eindelijk weer een Tina Festival plaats in Duinrell. Alle stripmakers waren van de partij. Boven, van links naar rechts: Gerard Leever ('Suus en Sas'), Margreet de Heer ('Casa Kiki'), Yiri T. Kohl ('Casa Kiki'), Bas Schuddeboom (stripredacteur en schrijver van 'Nena'), Emma Damen (inkleuring 'Prinses Simone'), Jan Vriends ('Roos', 'Tina'), Marloes de Vries ('Lotta'). Onder: Dorith Graef ('Nena's Vlog') en Robbert Damen ('Prinses Simone').

Hernieuwde zelfstandigheid
Zoals bij elk groot bedrijf werd er regelmatig gereorganiseerd, en eind 2017 kwam de Tina-Duck combinatie ten einde. Het meidenblad kreeg weer een zelfstandige redactie met een eigen hoofdredacteur (die overigens wordt gedeeld met het wetenschappelijke jeugdblad Zo Zit Dat). Wel bleef Bas Schuddeboom voor 50% uitbesteed aan Tina om de strips te coördineren. Sinds 2020 is het blad eigendom van het Belgische DPG Media, dat de tijdschriftmerken van Sanoma overkocht. Onder de achtereenvolgende hoofdredacteuren Jannine Berkelaar en Inge Derksen hield Tina zorgvuldig de maatschappelijke ontwikkelingen in de gaten. Er kwam extra aandacht voor diversiteit, inclusiviteit en positiviteit. In een online tijdperk waarin kinderen door influencers constant worden geconfronteerd met schoonheidsidealen en perfecte levens moest Tina een veilige thuishaven blijven. Zodoende werd de redactionele formule kritisch tegen het licht gehouden.

Lotta heeft een diverse vriendengroep (Tina 7, 2021).

Aangezien in strips traditioneel gezien veel met overdrijving en stereotypering wordt gewerkt, moesten vooral daar blinde vlekken worden weggewerkt. Waarom staan moeders meestal in de keuken en waarom is het wat dikkere meisje steeds de "comic relief" dat alleen denkt aan taartjes eten? Zien kinderen van nu nog de ironie in doodnormale meiden die zichzelf lelijk vinden? In de moderne Tina zijn geen schoonheidsidealen en er wordt de lezers niks opgelegd. De belangrijkste boodschap is: iedereen is goed zoals-ie is. Stripfiguren gaan niet langer op dieet, maar wel gezonder eten of sporten. Ook wordt erop gelet dat personages elkaar niet beoordelen (of veroordelen) op basis van uiterlijk. Een aantrekkelijke jongen wordt niet langer een "knapperd" genoemd, maar een "leukerd". Kleine aanpassingen, die inhoudelijk niet veel aan een strip hoeven te veranderen, maar wel een andere boodschap geven.

'Casa Kiki' door Margreet de Heer en Yiri T. Kohl, geïntroduceerd in Tina 2 van 2022.

Verder werd geconstateerd dat veel stripfiguren nog altijd een witte huidskleur hebben (en opmerkelijk vaak rood haar). Er werd actief op gestuurd om in Tina een realistische weergave te bieden van de maatschappij. Zoals de redactie het verwoordt: "alle meiden, ongeacht afkomst, seksuele voorkeur, broekmaat, religie of gezinssamenstelling, zouden zichzelf moeten herkennen als ze Tina lezen." Nieuwe striphelden als Nena en Kiki zijn meiden van kleur, al speelt dat verder geen rol in hun verhalen. Bud, de bodyguard van prinses Simone is getrouwd met een man, en Bien, de beste vriendin van Lotta, heeft twee moeders, maar daar ligt verder geen nadruk op.

Eind 2019 werd Tina door Bonte Was Podcast geselecteerd als merk dat al een scherp oog heeft voor diversiteit. Het bijbehorende T-shirt werd overhandigd onder de stricte voorwaarde "het ook in de toekomst schoon te houden van blinde vlekken". Van links naar rechts: Bas Schuddeboom, Danielle Wijman, Jannine Berkelaar, Roxan van der Weijden, Floor Zijp.

Nog lang geen pensioen
Door de jaren heen heeft Tina altijd een vinger aan de pols gehouden van de veranderingen in de Nederlandse maatschappij. Misschien juist daarom heeft het tijdschrift het zo lang uitgehouden, in tegenstelling tot veel andere striptijdschriften. In 2015 ontving Tina van Het Stripschap de P. Hans Frankfurterprijs voor bijzondere verdiensten tijdens de Stripdagen in Gorinchem. In Almere is een straat naar Tina vernoemd, als onderdeel van de Stripheldenbuurt. Jubilea worden altijd groots gevierd, in 2017 nog met een speciaal nostalgienummer, een tentoonstelling in het Stripmuseum Groningen en een musical. Op 3 april 2022 ontving Tina 55 lezeressen op de redactie, die als gasthoofdredacteuren kwamen meedenken over een speciale Tina voor alweer de 55ste verjaardag!

In de tweede helft van 2022 begon de Tina redactie met een speciaal "striptalententraject" om nieuwe stripmakers aan zich te binden. Deelnemers waren Charlotte de Waal, Matia Heesakkers & Laura Kool, Betje Ton, Lisa van Winsen en Johan de Rooij & Emma Ringelding. In 2023 volgden nieuwe stripreeksen en losstaande verhalen getekend door Juliette de Wit ('Ryoko'), Alex van Koten ('May & Mam'), Melanie Kranenburg ('Charlie & Saar'), Kimberly Geelen ('Kimmie en de Tijdring'), Dorith Graef ('Marrie & Merrie'), Emma Ringelding en Mars Gremmen. Voorname schrijvers voor deze verhalen waren Frank Jonker en Margreet de Heer.

In de speciale Tina bij editie 42 uit 2019 vierden alle stripfiguren van dat moment een slaapfeestje in Tina's garageredactie, hier getekend door Jan Vriends.

Tina deel 1: stripblad voor meisjes (1967-1983)
Tina deel 2: meisjesblad met strips (1983-2008)
Tina deel 3: modernisering en vernieuwing (2008-heden)