Stripgeschiedenis

Benno Vranken

'Groene Vingers'.

Benno Vranken was een Nederlandse tekenaar uit de provincie Zeeland. Zijn strips waren bevolkt met misantropische figuren met aardappelvormige hoofden, die zich voortbewegen door sombere haven- en postapocalyptische buurten. Met zijn roots in de Nederlandse small press scene van jaren 1980/1990, was Vrankens unieke, grofkorrelige tekenstijl een vaste waarde in de vroege nummers van het alternatieve stripblad Zone 5300. Zijn werk werd later gebundeld in kritisch geprezen albums als 'Kustbewoners' (2001), 'De Suikeroorlog' (2005), 'Schroot' (2008) en de "best of" verzameling 'Dode varkens' (2017).

Jonge jaren en vroeg werk
Benno, of Ben, Vranken werd in 1962 in Vlissingen geboren. Opgroeiend in de provincie Zeeland ontwikkelde hij een fascinatie voor boten, zee en havenbuurten. Mede daarom ging hij in de havenplaats Rotterdam aan de kunstacademie studeren. Hij specialiseerde zich in visuele communicatie en grafisch ontwerp, maar bleef een interesse in strips koesteren. Vrankens eerste ervaringen met stripkunst vonden plaats in het alternatieve circuit, waar hij in eigen beheer mini-strips uitbracht, zoals 'Zwartwit Comics' (1983). Ook leverde hij samen met Rudi Jonker, Pieter Dorrenboom en het duo Schalken & Van Dinther bijdragen aan het amateurblad Komikaze. In de vroege jaren 1980 tekende hij ook voor MUG, een Rotterdams blad voor uitkeringstrekkers. Een andere vroege klant was de krant De Telegraaf, waarvoor hij de wetenschapspagina's illustreerde. Vranken keerde uiteindelijk naar Zeeland terug en vestigde zich in Oost-Souburg.

'Nashville, Tennessee' (Wordt Vervolgd #77)

Wordt Vervolgd & Zone 5300
Vranken bereikte een groter publiek toen hij in 1986-1987 een aantal kortverhalen publiceerde in het tijdschrift Wordt Vervolgd. Deze verhalen ontbeerden nog de tekenstijl die later zijn handelsmerk zou worden. In plaats daarvan waren ze beïnvloed door Franse tekenaars als Jacques Tardi en de Nederlandse cartoonist Jaap Vegter. Ze weerspiegelden het melancholische wereldbeeld van de auteur, evenals zijn fascinatie met vieze, piepende treinen. Het duurde tot 1994 voordat Vranken terugkeerde naar de stripwereld, dit keer als redacteur en grafisch ontwerper voor het nieuwe Rotterdamse stripblad Zone 5300. Hij leverde ook kortverhalen aan dit alternatieve tijdschrift en ontwierp de eerste mascotte, een knorrige hond. Deze werd in 1999 vervangen door een meer gestileerde hond, ontworpen door Luuk Bode. Vrankens tekenwerk verscheen verder in stripbladen als Gr'nn en Zozolala. Over de landsgrenzen verschenen zijn strips in de stripboeken 'The Benders' (1998) en 'La Raie des Sables' (2000), die werden uitgegeven door het Franse alternatieve label La Cafetière. Ben Vranken was bovendien ook vertegenwoordigd in de massieve anthologie 'Comix 2000' (1999) van L'Association, en in de Amerikaanse uitgave 'The SPX2004 Anthology' (2004) van het Comic Book Legal Defense Fund.

Stijl
Ben Vranken op zijn best wanneer hij pessimisten tekende met gedeukte, aardappelvormige hoeden en gegroefde hoofden, terwijl de wereld om hen heen in spoedig verval is. Zeeland was alom aanwezig, gezien veel van Vrankens verhalen zich aan de kust afspelen in impressionistische achtergronden vol modderige zoutmoerassen en deprimerende havens met scheve gebouwen. Alhoewel zijn tekenwerk uniek was en geen rechtstreekse invloeden blootgaf, vond de auteur op gebied van verhalen inspiratie in het obscure, zoals onbegrijpelijke Oost-Europese films. Hij verkoos atmosfeer boven sensationele plots. Zijn pessimistische blik werd gecompenseerd door zijn gevoel voor ironie en zwarte humor. Vranken was ook origineel op het gebied van lay-outs. In plaats van een reguliere lay-out te gebruiken, bevatten zijn pagina's vaak maar één, twee of drie plaatjes zonder tussenkader. Hij maakte bijna al zijn verhalen zelf. Eén kort verhaal had echter teksten van Pieter M. Dorrenboom, die echter pas werden geschreven toen de tekeningen al voltooid waren.

'De Roestige Godin' (Zone 5300 #4, 2006)

Boeken
In Nederland maakte Vranken zijn albumdebuut met 'Kustbewoners' (2002), een verhalencollectie gepubliceerd door de Stichting Zet.El en Zone 5300. Het bevatte enkele van Vrankens meest sombere verhalen rond kustbewoners, waaronder enkele met het personage Walburg. In het eerste verhaal drinkt de man zichzelf dood om met zijn overleden vrouw in het hiernamaals herenigd te worden, waar hij echter ontdekt dat ze daar al een andere man heeft gevonden. In het tweede verhaal overlijdt Walburg opnieuw, kort nadat hij zijn vrouw met een schep heeft vermoord. Het boek kreeg goede kritieken en leverde de auteur de VPRO Debuutprijs van 2002 op. Voor het Centrum Beeldende Kunst in Middelburg maakte Vranken het boek 'De Suikeroorlog' (2005) uit, een uitgave in beperkte oplage met drie verhalen uit Zeelands donkere verleden, waarin onder meer bunkers en een suikerbietmonster voorkomen. Het vervolg, 'Schroot' (Xtra, 2010), kreeg ook een positieve ontvangst. Het boek bevat drie nieuwe verhalen over verveling en een zwaarmoedig bestaan. In 2017 bracht Xtra een omvangrijk verzamelboek uit van Vrankens beste werk, onder de titel 'Dode Varkens'.

'Als het niet gaat hoe je wil' (Uit: 'Mensen'.)

Overig werk
Ben Vrankens werk was te zien op verschillende groep- en solotentoonstellingen. In 1999 ontving hij tijdens de Stripdagen in Den Bosch de PTT Post Aanmoedigingsprijs. Zijn illustraties verschenen in Archeologie Magazine, De Telegraaf, Die Zeit Magazin, De Volkskrant en uitgaven van de Nederlandse Hartstichting. Vranken was ook verbonden aan Nukomix, een collectief platform opgericht door Maaike Hartjes, Jean-Marc van Tol, Mark Hendriks, Albo Helm, Marcel Ruijters en Nardja Kerkmeer om meer afwijkende en innovatieve strips te promoten. Voor de bundel 'Mooi Is Dat!' (2010) leverde hij een stripbewerking van Stijn Streuvels' klassieke roman 'De Vlasschaard' en voor 'Filmfanfare' (2012) maakte hij een strip gebaseerd op de film 'Wilde Mossels' (2000) van Erik de Bruyn. In 2016 maakte Vranken een strip voor Stijn Schenks stripkrant 'Mensen' (2016), met strips over verschillende soorten geestesziekten en hun aanvaarding in onze samenleving. De krant werd in samenwerking met het Dolhuys Museum van de Geest in Haarlem uitgebracht. Vranken was verder actief als leraar in Beeldende Kunsten en Vormgeving aan de Nehalennia schoolgemeenschap in Middelburg.

Deze grootmeester van de moderne Nederlandse undergroundstrips overleed in de nacht van 21 op 22 maart 2019 op slechts 57-jarige leeftijd.

'De Kortste Weg' (Zone 5300, 2006).

Register van tekenaars
Engelse biografie in de Comiclopedia

(Tekst door Bas Schuddeboom)