Stripgeschiedenis
Striphelden op de planken
De aankomst van Flippie Flink (Corry Vonk) in Amsterdam.
Voor alle lezertjes en lezeresjes die de avonturen van hun helden iedere dag met spanning in het dagblad volgen, is er natuurlijk niets zo prachtig als hun helden in levenden lijve te kunnen aanschouwen door middel van cinema of toneel. Na de intrede van de strip lag het dan ook al gauw voor de hand dat toneelgezelschappen, cineasten en componisten aandacht zouden schenken aan het nieuwe fenomeen.
Van 'Jopie Slim en Dikkie Bigmans' (gebaseerd op Harry Folkard's Engelstalige stripreeks 'Billy Bimbo and Peter Porker') zijn bijvoorbeeld toneeluitvoeringen geweest, is er een populair liedje gecomponeerd, en op lange winteravonden kon men eveneens via lantaarnplaatjes van hun guitenstreken kennisnemen.
Jopie Slim werd gespeeld door niemand minder dan Corry Vonk, die in meer toneelbewerkingen van stripverhalen heeft gespeeld, zoals te lezen valt in de autobiografie van de cabaretier Wim Kan:
"Als we in die beginperiode samen over toneel spraken, had ons gesprek altijd iets weg van de man, die zelf tijgers in de rimboe heeft geschoten en nu over tijgers praat met de meneer, die er eens in Artis één heeft gezien. Ik was nog niet verder dan 'de schoenen zijn gekomen', toen Corry al Dik Trom had gespeeld en Jopie Slim en Pietje Bell."
(Wim Kan: Corry en ik - De Bezige Bij, 1953)
De kranten die de strips in hun kolommen voerden, maakten maar al te graag gebruik van de extra aandacht die hun stripfiguren op deze wijze bij het grote publiek trok. Een aardig voorbeeld dat wij hier wat nader zullen behandelen is de aandacht die ochtendkrant De Telegraaf schonk aan hun held 'Flippie Flink'.
'Flippie Flink' doet in eind 1933 zijn intrede in De Telegraaf, wanneer hij door Van Gent en Loos in een hoedendoos bij zijn ouders wordt afgeleverd. De verhaaltjes zijn op rijm geschreven door Clinge Doorenbos (1884-1978), en geïllustreerd door Louis Raemaekers (1869-1956). Later wordt het tekenwerk, zij het anoniem, vooral verzorgd door Raemaekers' zoon Robert Louis.
'Flippie Flink' was niet het eerste werk van Clinge Doorenbos dat was verstript. Samen met Freddie Langeler maakte de huisdichter van De Telegraaf in de jaren '20 al 'Bobby den Speurder', waarmee hij op ludieke wijze de omzet van kleine advertenties probeerde te verhogen.
Van de strip wordt een toneelvoorstelling gemaakt door het theatergezelschap van Jan Nooy, met wederom Corry Vonk in de hoofdrol. Waarschijnlijk geïnspireerd door de enthousiaste begroetingen die de Belgische stripheld Kuifje in 1930 bij zijn terugkomst in Brussel mocht genieten, werd ook onze eigen Flippie Flink op feestelijke wijze in Amsterdam door zijn vele fans onthaald.
Naast Corry Vonk, spelen ook Greetje Schoonenberg (de hond Waf), Karel Baars (vader), Beppie Nooy (moeder), Theo Vink (de veldwachter) en Louis Oorthuis (vele rollen) in de voorstelling. De voorstellingen werden goed bezocht en waren zeer populair, en dat ontging ook geestelijk vader Clinge Doorenbos niet:
"In de pauze werden de medespelenden gehuldigd met bloemen en Jan Nooy overhandigde onder een ovatie, die een storm werd, den "geestelijken vader", Clinge Doorenbos, een krans."
(De Telegraaf, jaren '30)
Opmerkelijk is dat de tekenaar kennelijk weinig credits kreeg voor zijn bijdrage aan de populariteit van Flippie Flink.
Ook 'Tijs Wijs' van Willy Smit en Herman Looman werd in 1941 door het gezelschap van Jan Nooy in de Hollandsche Schouwburg op de planken gebracht. De Telegraaf en De Courant Het Nieuws van den Dag, waarin de strip op dat moment wordt gepubliceerd, doen er op boven- en onderstaande wijze verslag van.
De Courant Het Nieuws van den Dag (15 maart 1941)
Een aankondiging van het Sneeuwvlok-toneel (Het Volk, 22-5-1943)
De Ketelbinkie Toneelclub werd kort na de oorlog begonnen door Anton van Heusden van het Parool (zoals het toen heette) om georganiseerde jeugdactiviteiten op gang te krijgen in het platgebombardeerde Rotterdam, en ook om de vele duizenden verarmde kinderen van de straat te houden met gratis toneelvoorstellingen. De toneelstukjes, meestal met Ketelbinkie in de hoofdrol, werden geschreven door Wim Meuldijk. Hieronder staat het hele gezelschap op de foto.
In een busje dat door de Arbeiderspers ter beschikking was gesteld reed Jan van Oort (Jean Dulieu) rond met zijn eigenhandig vervaardigde poppentheater, De Sprokenspiegel, waarin hij door het hele land opvoeringen van Paulus de Boskabouter gaf. Zo konden alle mensen in het land voor het eerst kennismaken met de stemmetjes van de figuren uit deze serie, die later in een radiofeuilleton werden vereeuwigd. Op de foto hiernaast een jonge Van Oort met zijn creaties Paulus, Salamo de raaf, Oehoeboeroe de uil en Rein de vos (foto: Arbeiderspers).
Aankondiging voor een poppenspel van Sjors en de Rebellenclub uit 1935.
Vermoedelijk vertonen de genoemde goochelaars geen gelijkenis met het latere Revue-duo.
Van Sjors en zijn Rebellenclub werd reeds in 1939 de eerste verfilming gemaakt door H.J.M. Valks, onder regie van J. Th. A. van der Wal. Maar vier jaar daarvoor, vlak na de tweede lancering van het Panorama-bijvoegsel Sjors, konden fans te Zaandam al een poppenspel met deze held bijwonen. Dat er in deze jaren ook al aan zogenaamde "merchandising" werd gedacht, getuigen de beloofde Sjors-reep en het Sjors-vlaggetje waarop de toeschouwertjes werden getrakteerd. Bent u nog in het bezit van dan wel het wikkel, dan wel het vlaggetje? Dan wordt een scan of foto hiervan zeer gewaardeerd.
Net als voor de oorlog worden er in de jaren 1950 weer voorstellingen gegeven van de Sjors-verhalen. Nu echter, speelt ook Sjimmie een rol. Het geheim van deze annonce is door ons nog niet ontsluierd. Was het Sjors en Sjimmie en Jimmie Grijpgraag? Of was het Sjors en Jimmie, en Simmie Grijpgraag? Voorop staat dat de dappere Sjors nimmer zou stelen en dat het de wakkere advertentieman van de Gooi en Eemlander wat sjimmie voor de ogen is geworden.
In het blad Haak In van het margarinemerk Leeuwenzegel stond de strip 'Wappe de Kobold', een successtrip van Ton Krielaart en Henk Albers. Hier Krielaart (links) en Albers (rechts) tussen hun protagonisten. De maskers en kostuums zijn waarschijnlijk gemaakt ten behoeve van een toneelvoorstelling, waarover wij helaas geen informatie hebben.