Stripgeschiedenis
Frits Jonker
Frits Jonkers "onomatopeeënalfabet". Hij heeft ook een ratten- en apenalfabet ontworpen.
Frits Jonker is stripletteraar, scenarist en typograaf. In Nederland is hij één van de laatste specialisten in zijn vak, en waarschijnlijk de enige die nog al zijn letteringen nog handmatig doet. Naast alle strips die hij sinds de jaren 1980 heeft geletterd maakte Jonker ook handgeschreven columns voor Striprofiel, Zone 5300 en StripNieuws, evenals zijn eigen 'Showcase' fanzine. Als scenarist staat hij vooral bekend om de stripreeks 'Geheim van de tijd' (2002-2006), die hij samen met Eric Heuvel maakte, en om zijn samenwerkingen met Pieter Dorrenboom.
Jonge jaren en vroege carrière
Jonker werd op 21 december 1959 in Amsterdam geboren en groeide op met het weekblad Donald Duck en de reclamestripboekjes die zijn vader mee naar huis nam vanuit zijn kruidenierszaak. Hij ontwikkelde later een fascinatie voor de Amerikaanse superheldenstrips die in Nederland door Classics werden uitgegeven. Met de ambitie zelf kunstenaar te worden stuurde Frits zijn eigen strips naar amateurbladen op. Sommige van zijn tekeningen verschenen in druk, zoals in de wekelijkse amateurrubriek 'Plant 'n Knol' in Robbedoes. Het verscheen in nrs. 2101 (20 juli 1978) en 2122 (14 december 1978). Hij ontwierp verder een cover voor het derde Lambiek Bulletin in 1979 en een éénpaginaverhaal dat opdook in het maart 1980-nummer van Trouwens, een blad dat door Har van Fulpens Drukwerk werd uitgegeven. Hij publiceerde verder tekeningen in de nieuwsbrief van de Amsterdamse stripwinkel De Zaak Zonnebloem en in small press bladen als Brillantinepotje, Strip Special, Shunt en Donkere Dagen. In 1984 maakte hij zelf-uitgegeven mini-strips als 'Snuff Stuff Jazz' (met Ton en Roel Smit) en 'No Fun Comix' (met zijn broer Rudi Jonker).
Jonker leverde een andere promotionele tekening voor Kees Kousemakers stripwinkel Lambiek. Elk nummer van het tijdschrift Rhaa Lovely van Yendor (dat strips uit het Franse blad Fluide Glacial bevatte) had een reclamepagina voor Nederlandse stripwinkels. Lambiek liet meestal een strip plaatsen die ofwel het concept van stripwinkels parodieerde of aangaf waarom Lambiek geen advertentie op de pagina had? Frits Jonker was in 1982 de eerste om zo'n reclamestrip in het debuutnummer van Rhaa Lovely te plaatsen. De volgende nummers hadden reclamestrips door Peter Pontiac en de Lambiek-medewerkster Simon Koch.
Printje van Frits Jonkers strip voor Rhaa Lovely #1 (uit de Lambiek archieven).
Letteraar (1)
Van Fulpen was meer onder de indruk van Jonkers talent als letteraar en huurde hem in om een Nederlandse editie van de klassieke EC Comics verhalen te letteren. 'De Vloek van de Volle Maan' (1981) werd door Drukwerk geproduceerd voor uitgever Peter Loeb. Jonkers stabiele belettering werd algauw door andere uitgevers overgenomen, waavan Casterman de meest opvallende was. Eén van zijn meest buitengewone opdrachten betrof de lettering van een Russische vertaling van Hergé's 'Kuifje', zonder dat hij zelfs wist wat hij schreef! De meest pijnlijke opdrachten waren die waarbij hij de originele typografie diende te respecteren, hoe "lelijk" deze ook mocht zijn. Jonker heeft zich in interviews beklaagd over de typografie in 'From Hell' van Alan Moore en Eddie Campbell en 'Can't We Talk About Something More Pleasant?' van Roz Chast.
Redacteur voor tijdschriften
Jonker was tijdens de jaren 1980 verder redacteur van het stripinformatieblad Striprofiel. Voor dit blad schreef hij in correspondentiestijl met redacteur Ernst Pommerel een column over de kunst van het letteren. Via zijn connecties met uitgeverij Casterman werd hij verantwoordelijk voor de lay-outs van Wordt Vervolgd, het Nederlandse equivalent van het blad À Suivre. Hij maakte tussen 1985 en 1989 deel uit van de redactie, waarbij hij samenwerkte met Martijn Daalder, Mat Schifferstein en René van de Weijer. Tijdens de laatste jaren van haar bestaan publiceerde Wordt Vervolgd ook werk van Nederlandse auteurs als Lian Ong, Bert van der Meij, Paul Teng en Peter Pontiac.
In eigen beheer uitgegeven fanzines.
Letteraar (2)
Tot 2000 had Frits Jonker voltijd werk met zijn opdrachten, waarbij hij vooral vertalingen van Franse stripalbums letterde. Maar tegen die tijd bezweek de kunst van handmatig letteren onder moderniseringen. Veel van Jonkers vakbroeders waren al overgeschakeld op digitaal letteren, zoals de studio's van Richard Pakker en Peter de Raaf. De digitale letteraars hadden vanzelfsprekend een hogere productie en kregen ironisch genoeg ook een hogere paginaprijs! Sinds 2000 heeft Jonker vooral grafische romans geletterd, zoals 'De Aanslag' (2015) door Milan Hulsing, 'Jheronimus' (2015) door Marcel Ruijters, 'Wol' (2016) door Aart Taminiau en het veelgeprezen 'In The Pines' (2016) door Erik Kriek, maar ook diverse strips die in Zone 5300 verschenen. In het mainstream genre bleef hij de lettering verzorgen voor Robert van der Krofts 'Claire' en Aloys Oosterwijks 'Willem's Wereld'. Andere klanten huren hem voornamelijk in voor uitroeptekens, koppen, geluidseffecten en winkelopschriften en andere zaken waarbij meer grafische vaardigheden vereist zijn.
Columnist
Frits Jonker is een verwoed verzamelaar van curiosa en memorabilia, en heeft een vaste column over zijn hobby in Zone 5300. In de jaren 1990 verscheen deze onder de naam 'Kitsch & Curiosa', maar inmiddels vult hij al vele jaren samen met Milan Hulsing de rubriek 'Fools Gold'. In herfsteditie van 2011 kregen de heren zelfs zes volledige pagina's tot hun beschikking, die ze volschreven over reclame-sleutelhangers uit de jaren '60. Tijdens de lockdown vanwege de COVID-19 pandemie in 2020 begon Jonker eveneens een 'Fool's Gold' podcast. Sinds 2018 maken Jonker en Hulsing ook een pagina over pop-cultuur, genaamd 'Gekkenwerk', voor het alternatieve jeugdblad Brul! van Jeroen Funke en Tommy A. Daarnaast schrijft Jonker columns over Mokummer muziek in de Amsterdamse straatkrant Z! Magazine, evenals artikelen in de Slagwerkkrant. Sinds 2016 verschijnt zijn handgeletterde column 'Frits Jonker's Geletterde Speeltuin' in StripNieuws.
Showcase
Tegenwoordig verdient hij zijn geld met het schilderen van huizen, maar veel vrije tijd besteedt hij aan zijn 'Showcase' blog, dat hij vult met zijn grafische werk en bespiegelingen over zijn muziekverzameling. In 2005 lanceerde hij een papieren versie van zijn blog, die bestaat uit handmatig geletterde en geïllustreerde blaadjes papier, die de auteur verstuurt naar zijn vrienden en kennissen. Deze wonderbaarlijke uitingen van typografie en grafisch ontwerp werden door uitgever Xtra in een groot verzamelboek bijeen gebracht, genaamd 'Showcase' (2012).
Twee van Frits Jonkers columns voor Stripnieuws.
Stripsamenwerkingen
Naast zijn grafisch werk is Frits Jonker ook actief als stripscenarist. Hij heeft regelmatig samengewerkt met de tekenaar Pieter M. Dorrenboom, met wie hij de langlopende strip 'Single-mania' voor Zone 5300 bedacht, waarin de auteurs op hilarische wijze hun verzamelwoede in kaart brachten. Een andere co-productie was een dagstrip over Elvis, die destijds een grote hit had dankzij Junkie XL's remix van 'A Little Less Conservation'. 29 strips van 'Elvis Lives!' werd tijdens de zomer van 2002 in Algemeen Dagblad gepubliceerd. In 2005 maakten Jonker en Dorrenboom zes pagina's rond 'The Time Travel Agency' voor een nevenproject van een Nederlands jeugdblad. Een andere vermeldenswaardige samenwerking was met tekenaar Eric Heuvel, met wie hij vier verhalen van 'Geheim van de tijd' (2003-2006) maakte. Deze werden voorgepubliceerd in Algemeen Dagblad daarna door de uitgeverijen M en L (2004-2007) in vier albums werden uitgegeven. De strip gaat over de recent gescheiden moeder Sabina, die in een web van misdaad en mysterie verstrikt raakt. De intrige is gevuld met tijdreizen, esoterische sekten en andere fantasie-elementen die de schrijver fascineren. Jonker heeft verder in 2007 samen met Esper Postma cartoons gepubliceerd in De Volkskrant en met Fred de Heij korte stripverhalen gemaakt voor Pulpman magazine.
Erkenning
In 2003 won Frits Jonker de Hal Foster Award, een ietwat ironische prijs voor een persoon die zichzelf nuttig heeft gemaakt in de "periferie van het beeldverhaal". Tijdens de Stripdagen in Rijswijk, op 4-5 maart 2017, ontving hij de P. Hans Frankfurther Prijs voor bijzondere verdiensten.
Frits Jonker en Pieter Dorrenboom zijn de hoofdpersonages in Single Mania (Zone 5300 #29, 1997). Tekeningen door Pieter M. Dorrenboom.
Engelse biografie in de Comiclopedia
(Tekst door Bas Schuddeboom)